GUATR

Guatr denince Tiroid bezinin buyumesi anlaşılır. Guatr  hastalıkları genellkle ailesel ozellik gosterir.

Tiroid bezi büyümeleri yani guatr 3 şekilde olabilir:
1- Basit Guatr: Tiroid hormonları normaldir. Bez içinde nodül yoktur. Tiroid bezinde büyüme vardır. Bu nedenle buna basit guatr adı da verilir.
2- Nodüler guatr: Tiroid bezi büyür ancak bez içinde nodül dediğimiz nohut veya leblebi büyüklüğünde yumrular vardır. Nodüler guatrda  tiroid hormonları normal veya artmış olabilir.
3- Dalan Guatr (Torasik veya Plonjan Guatr): Tiroid bezinin göğüs kafesi içine doğru büyümesi ve göğüs kafesi içine girmesi veya dalmasıdır.

GUATR TEDAVISI: guatr tedavisi çoğunlukla ilaçla yapılır

GUATR UZMANI KİMDİR: endokrin uzmanları guatr uzmanıdır

Salgıladığı tiroid hormonları normal olduğu halde büyümüş tiroid bezine basit guatr denir. İçerisinde nodül olmadan tiroid bezinin olduğu gibi büyümesine düz , diffüz veya basit guatr denir. Guatrın içinde nodüller varsa bunlara bu defa nodüler guatr denir. İyot yetmezliği dünyada en sık guatr nedenidir. İyot yetmezliği nedeniyle oluşan guatr ilk yıllarda düz bir büyüme şeklindedir; yani içinde nodül yoktur. Çocukluk ve ergenlik döneminde guatrda nodül pek bulunmaz. Ancak tedavi edilmez ve iyot eksikliği devam ederse ileri yaşlarda guatr hem büyür hem de içinde nodüller oluşur. Bu nodüller ileride aşırı hormon salgılama özelliği kazanarak hipertiroidi dediğimiz kanda tiroid hormonlarının aşırı çalışmasına neden olabilirler.

İyot yetmezliğine bağlı guatrı olan kişilerin kanlarında T3 hormonu hafif artar, TSH hormonunda biraz artış olabilir ve T4 hormonu biraz düşük çıkar.
Bir toplumda 6-12 yaş arası çocukların % 5’den fazlasında basit guatr varsa buna endemik (yaygın) guatr denir. Endemik guatr iyot yetmezliği olan bölgelerde sık görülür. Bu oran % 5 den az olursa sporadik (seyrek görülen) guatr ismi verilir. Sporadik guatr ise iyot yeterli bölgelerde görülür.

Guatr kadınlarda erkeklerden 4-5 kat daha fazla görülür. Gençlik çağında da kızlarda erkeklere göre daha fazla görülür. Türkiye’de guatr sıklığı bölgelere göre değişmek üzere % 5-56 arasında değişmektedir. Görüldüğü gibi bu çok yüksek bir orandır.
İyot yetmezliği olan bölgelerde guatr daha fazladır. Özellikle dağlık bölgelerde toprakta iyot az olduğundan guatr daha fazla görülür. Bilinenin aksine kara lahana yenmesiyle guatr oluşumu arasında bir ilişki yoktur.

Selenyum yetmezliği de ülkemizde önemli bir problemdir. Yaptığımız bir çalışmada guatrlı kişilerde selenyum düzeyinin düşük olduğunu saptadık.
Suda bulunan perklorat ve kadmiyum fazlalığı da guatra neden olabilmektedir. Pillerle bulaşmış sularda kadmiyum yüksektir ve guatr ortaya çıkar.
Demir eksikliği olan kişilerde de guatr sıklığında artış vardır.
Ergenlik çağındaki çocuklarda bazen guatr oluşur ve buna adölesan veya ergenlik guatrı denir. Ergenlik döneminde artan hormon ihtiyacını karşılamak için tiroid bezi biraz büyür ve guatr oluşur. Daha sonra bu guatr çoğu çocukta veya gençte kaybolur.
Yalancı guatr ise tiroid bezinin doğuştan normal yerleşim yerinden biraz yukarıda olması ve özellikle ince boyunlu kadınlarda guatr varmış izlenimi vermesidir. Yapılacak ultrasonda tiroid hacminin artmadığı ve guatr olmadığı ortaya konur.

Gebelikte ve menopoz döneminde de tiroid büyüklüğü artar ve guatr oluşabilir.
İyot yetmezliği fazla olan kadınlarda gebe kalma ve çocuk doğurma sıklığı azalır. İyot yetmezliği üremeyi engelleyebilmektedir. Bu nedenle çocuğu olmayan kadınlarda iyot yetmezliği olup olmadığı araştırılmalıdır.
Guatrın ailesel özellik gösterdiği bilinen bir gerçektir. Bazı ailelerde guatr fazla görülür. Yapılan çalışmalar guatr gelişiminde kalıtımsal geçişin iyot yetersizliği olan bölgelerde yaşayan kadınlarda %39 oranında, iyodun yeterli alındığı bölgelerde yaşayanlarda ise % 82 oranında olduğunu ortaya koymuştur.

Guatr nedenleri:
a)İyot yetmezliği
b)Selenyum yetmezliği
c)Genetik eğilim veya ailede guatr olması
d)Tiroid bezinin iltihabi hastalıkları (Hashimoto veya tiroiditler)
e)Psikiyatrik hastaların kullandığı lityum ilacı
f)Soya yağı veya fasulyesi fazla yemek (iyot yetmezliği ile beraber)
g)Tiroid hormon oluşumundaki genetik bozukluklar
h)Sigara içmek
i)Demir yetmezliğine bağlı kansızlığı olanlar
j)Gebelik (iyot yetmezliği olan bölgelerde)
k)Beyinde bulunan hipofiz bezinden aşırı TSH hormonu salgılanması

İç Guatr, Dış Guatr Nedir?
İç guatr ve dış guatr tanımı halk arasında kullanılan tanımlamalar olup tıbbi bir anlamı yoktur. Guatrın göğüs boşluğu içine girmesi belki iç guatr olarak adlandırılabilir.


Bir Bölgede İyot yetmezliği Arttıkça Guatr Sıklığı Artar:
İdrarda atılan iyot miktarı o kişinin iyot durumunu gösterir. İdrarda iyot miktarı ölçülerek iyot yetmezliğinin şiddeti anlaşılabilir. İyot yetmezliği artıkça guatr sıklığı da artmaktadır. iyot miktarına göre guatr oluşma riski şu şekilde saptanmıştır: İdrar iyodu hafif derecede yetmezlik gösteriyorsa yani 50-99 mg/dl arasında ise bunların %5-20’sinde, orta dereceli iyot yetmezliği varsa (idrar iyodu 20-49 mg/dl arasında ise) bunların % 20-30’unda ve şiddetli iyot yetmezliği varsa (idrar iyodu < 20mg/dl olması) bu kişilerin % 30’undan fazlasında guatr gelişir.

Guatrlı Kişide Ne Gibi Şikayetler Olur:
Guatrlı hastaların çoğunda herhangi bir şikayet yoktur. Guatr çok büyük olursa nefes borusu ve yemek borusuna baskı yaparak öksürük ve nefes darlığı gibi şikayetler yapabilir. İyot yetmezliği aşırı ise tiroid bezi yetmezliği yani tiroid hormon salgılanmasında azlık (hipotiroidi) ve ona bağlı şikayetler olabilir. Hipotiroidi daha sonraki bölümlerde ayrı bir başlık halinde anlatılmıştır. Erken devrede ve çocuklukta yumuşak ve düz bir guatr vardır. Erişkinlerde ise her zaman guatr içinde nodüller ve kist oluşur. Tiroid hormon tetkikleri genellikle normal sınırlar içindedir. Başlangıçta guatr içinde nodül yokken yaşın artmasıyla nodüller ve kist gelişebilir. Volüm arttıkça yani guatr büyüdükçe TSH hormonunda azalma oluşur. Bu hastalarda anti-TPO antikoru kanda yüksekse o zaman guatrın Hashimoto hastalığı nedeniyle geliştiğini düşünürüz. Hashimoto hastalığı ile bilgileri daha detaylı olarak ilerdeki bölümlerde bulabilirsiniz.

Guatrlı Bir Kişide Hangi Tetkikler Yapılır?
Guatrı olan bir kişide serbest T3, serbest T4, TSH, anti-TPO antikor ve tiroid ultrasonu tetkikleri yapılır. İdrar iyoduna bakılarak iyot yetmezliği olup olmadığı anlaşılır. Ayrıca kanda selenyum düzeyi ölçülerek eksiklik olup olmadığı anlaşılır. İyot yetmezliği olan bölgedeki guatrlı kişilerde radyoaktif iyot uptake testinde yükseklik, total ve serbest T4 hormonlarının normal sınırlarda veya bazen düşük, olduğu görülürken, T3 hormon düzeyleri normal veya yüksek olabilir. TSH hormon düzeyleri ise normal veya yüksek olabilir. Anti-TPO ve anti-TG antikorları iyot yetmezliğine bağlı guatrda negatif iken, Hashimoto tiroiditine bağlı guatr varsa antikorlar yüksek olarak bulunur. Şiddetli iyot yetmezliğinde ise hipotiroidizm denilen tiroid yetmezliği gelişir ki, bu durumda TSH hormonu yüksek, T3 ve T4 hormonları normal düzeyin altına düşmüştür.

Guatr Nasıl Tedavi Edilir?
Basit guatrlı bir hastada iyot yetmezliği varsa iyotlu tuz verilir ve tiroid hormonu ilaçları ile tedavisi yapılır. Bu ilaçların dozunu yaşınıza göre ve diğer hastalıklarınızın olup olmadığına göre doktorunuz ayarlar. Bu ilaçların dozunu önerilen dozda almak çok önemlidir. Fazla alırsanız zararı olabilir.

PROF DR METİN ÖZATA NIN GUATR TIROID REHBERİ kitabını okuyunuz