YUMURTALIK-OVER

YUMURTALIK-OVER

PROF DR METIN OZATA

YUMURTALIK yani overler kadınlarda salgıladığı östrojen ve progesteron hormonları ile adetleri düzenler.

Yumurtalık kisteleri POLIKISTIK OVER hastalığını oluşturur.

Erişkin bir kadında yumurtalıklar sağda ve solda olmak üzere 2 tanedir ve her biri  ortalama 7 gram civarındadır.  Yumurtalıklar oval şekilli  olup boyutları 2-5x1,5-3x0.6-1.5 cm civarındadır.
Yumurtalıktan salgılanan başlıca hormonlar östrojen, progesteron ve  androjen denen hormonlardır ve hepsi de kolesterolden yapılır.  Bu hormonların yumurtalıktan salgılanabilmesi için hipofizden FSH ve LH hormonlarının yeterli ve düzenli olarak salgılanması gerekir.

Östrojen:
Yumurtalıktaki granulosa hücrelerinden salgılanır. Östrojen hormonu kızlarda boyun uzamasına, kadın tipinin oluşmasına ve  memenin büyümesine katkıda bulunur. Sesin ince olması, dudakların büyümesi ve kadın tipi kalça oluşmasını östrojen sağlar. Kızlarda koltuk altı ve genital organ civarındaki kıllanma yumurtalıktan salgılanan erkek tipi hormonlar (androjenler) sayesinde olur. Östrojen hormonu  kadınları kalp hastalığından korur ve kan kolesterolünü azaltır.
Overden en fazla salgılanan östrojen E2 denen östradioldür.
Östrojen rahimin (tıp dilindeki adı uterus) büyümesini sağladığı gibi vajenin kaygan olmasına katkıda bulunur.
Adetin 2. ve 3. gününde estrodiol seviyesi 80 pg/ml den az ise östrojen yetersizliği vardır. Eğer E2 50 pg/ml’den az ise kesin östrojen eksikliği vardır. 

Progesteron:
Yumurtalıktaki corpus luteumdan salgılanır. İki adet (mens) kanamasının ortasında (ortalama 14. günden) sonra  salgılanmaya başlar yani  adet  döneminin ikinci dönemi denen luteal fazda salgılanır. Rahim içi zarın (endometrium) kabarmasını ve salgılayıcı bir hal almasını,  döllenmiş yumurtanın rahimde kalması ve gebeliğin devamı için gereklidir. Progesteron vücut ısısının artışını da yapar. Progesteron adet döneminin olmasını sağlar. Östrojenin etkilerini dengeler.
Progesteron vücutta sıvı birikmesi ve şişkinliklerin önemli bir nedenidir. Bunun nedeni düz kaslarda gevşeme yapması ve bağırsaklarda bu nedenle gaz oluşmasıdır.  Şişkinlik ve gaz şikayeti olan kadınlar şunları yapmalıdır:
Tuzlu gıdalar yememeli
Yağlı yiyeceklerden ve lifli gıdalardan uzak durmalı
Sık ve az yemeli
Kahvaltı mutlaka yapılmalı
Kafein ve alkol alınmamalı
Egzersiz yapılmalı
Kilo fazla ise verilmeli
Diüretik almamalı
Hormon tetkikleri ve üre bakılmalı

Androjenler:
Yumurtalıklardan erkek tipi etki yapan hormonlardan DHEA, testosteron, androstenedion adında ve hepsine birden genel isim olarak androjen denen hormonlar da salgılanır.  Bunlar teka hücrelerinden salgılanır. En fazla salgılanan androstenedion olup bu hormon daha sonra testosteron hormonuna dönüşür.

Kızlarda Ergenlik:
Kızlarda ergenliğin başlangıç yaşı değişken olsa da meme gelişimi 10-11 yaşlarında başlar, arkasından koltuk altı ve genital organ etrafı kıllanması başlar.  Düzenli adetlerin başlaması ergenliğin tamamlandığını gösterir. Memenin gelişmeye başlaması ile adetlerin başlangıcı arasında ortalama 2 yıl geçer. Adetler başlangıçta düzensiz olur. Adetlerin başlangıcında sosyoekonomik faktörler, kalıtım (genetik yapı) etkili olmaktadır.  Kilolu kızlar daha erken adet görmeye başlar. Sporla uğraşan kızlarda, beslenme bozukluğu olanlarda adet başlangıcı gecikir.
Adetlerin başlamasıyla hipofizden FSH ve LH salgısı artık düzenli ve devamlı olmuştur. Menopozdan sonra FSH ve LH artar

 Adetlerin Başlaması (Menstruasyon)

  Her  sağlıklı erişkin kız veya kadın, bazen değişmekle beraber 28 günde bir adet görür (bazen 25 günde bir veya 32 günde bir de olur). Her iki adet kanaması arasındaki döneme memstruasyon dönemi denir. Adet kanaması da ortalama  4 gündür ve bazen 6 gün bazen 2 gün olabilir.  Bu dönemin ilk 14 günlük dönemine folliküler dönem, ikinci 14 günlük döneme luteal dönem veya faz denir.
  Her adet döneminin sonunda kanda östrojen ve progesteron hormonu hızla düşer ve arkasından FSH artmaya başlar.  FSH etkisiyle bu dönemde (ilk folliküler faz) yumurtalık içinde follikül denen halka şeklinde yapılar oluşur. Bunların içinde yumurta vardır. Arkasından LH hormonunun etkisiyle östrojen salgılanmaya başlar ve yumurtlamanın oluştuğu 14. günden önce kanda östrojen hızla yükselir ve yumurtlamadan sonra düşer. Yumurtlamadan 16 saat önce  kanda LH hızla artar. Follikül yırtılır ve içindeki yumurta dışarı çıkar. Budan sonra progesteron hormonu salgılanmaya başlar. Progesteron hormonunun etkisiyle yani yumurtlama  olduktan sonra vücut ısısı 0.3-0.5 C artar. Bu artış adet kanaması oluncaya kadar devam eder. Kanama olunca normale gelir.
  Rahim  içini  saran veya döşeyen endometrium isimli zarda bu dönemde önemli değişiklikler oluşur.  Bu zar spiral arterler (temiz kan damarı) le beslenir. Eğer yumurtalık salgılandıktan sonra gebelik olmaz ise bu damarların kasılmasıyla endometrium zarı dökülür ve kanama oluşur ve adet meydana gelir.

 Gebelik ve Döllenme:

  Cinsel ilişki sırasında vajene bırakılan spermler rahim ağzından girerek rahimin ampulla denen ve saçak şeklindeki uç noktasına kadar gelirler. Rahim ağzına (vajinaya)  bırakılan 250 milyon spermden ancak 50- 200 kadarı  5 dakika sonra buraya gelebilir.  Ampullanın fırçamsı yapıları yumurtalık yüzeyini devamlı süpürürken buradan atılan yumurtaları tutar.  Burada bulunan sperm ile yumurta birleşir ve döllenme oluşur. 
  Yumurtalıktan atılan yumurtanın döllenmesi ilk 24 saat içinde olursa olur, sonra olmaz. Yine vajene bırakılan spermin dölleme kapasitesi  48 saattir.
  Ampullada döllenme sonrası oluşan yapı tüpler yoluyla rahime gelir ve oraya yerleşir (3-4 gün sonra).

Premenstrüel Sendrom:
 Adet başlamadan önceki  haftada kadınlarda iştahın artması, sinirli ve huzursuz olma durumudur. Kadınların % 60’ında olur. Bu dönemde tatlı yeme isteğinde artma, sıvı birikmesi, şişkinlik, kilo alma, depresyon, ağlama nöbetleri, panik atak, yorgunluk, baş ağrısı ve migren görülebilir. Bu durumun nedeni pek bilinmese de progesteron sorumlu tutulmaktadır. Bu kişilere öneriler şunlardır:
 Egzersiz yapınız
 Sigarayı bırakınız
 Kafein alımını azaltınız
 İyi uyku uyuyun
 Çok az çikolata alabilirsiniz
 Kalsiyum ilaçları alabilirsiniz
 B kompleks vitaminleri ve özellikle B6 vitamini alınız
 Vitamin C ve E alınmalıdır
 Antidepresan ilaçlar faydalı olabilir
 Evening primrose oil faydalı olabilir

  http://www.tiroidcenter.com

http://www.diyetdr.com

http://www.diyets.com