KANDA POTASYUM VE SODYUM

POTASYUM:

Hücrelerin düzenli çalışması için çok gerekli olan potasyum, hücre içinde hücre dışına göre 30 kat daha fazla bulunur. Potasyum, sinirlerin iyi çalışmasını, kasların kasılmasını ve kalp kasının iyi çalışması sağlanır.

Potasyum düşüklüğü, aşırı kusma nedeniyle, idrar söktürücü ilaçların fazla alınmasıyla, bazı böbrek hastalıklarında, çok alkol içenlerde aşırı kabızlık ilacı kullananlarda magnezyum eksikliği olan kişilerde, aşırı kahve içenlerde ve aldosteron isimli hormonun böbrek üstü bezinden aşırı salgılanması nedeniyle oluşur.

• Çoğu kişinin beslenmesinde tuz alımının fazla, potasyum alımının az olduğu görülür. Fazla sodyum/tuz alımı ve az potasyum alımı birçok kronik hastalığın gelişimine neden olmaktadır. Günlük 40 mEq/l’den daha az potasyum alınması tansiyon çıkmasına katkıda bulunmaktadır. Yapılan bir analiz çalışmasında potasyum alımının 44 mEq/l’ye çıkarılması tansiyonu normal kişilerde kan basıncında (tansiyonda) 2.4/1.6 mmHg bir azalmaya neden olurken hipertansif kişilerde 2.4/2.5 mmHg bir azalmaya neden olmuştur. Fazla tuz yiyenlerde böbrek taşı sık görüldüğü gibi kemik erimesi gelişir.

Diyetteki potasyum alımını artırıp tuzu azaltırsak, şu faydalar oluşur:
• Felç sıklığı azalır
• Tansiyon düşer
• Kemik erimesi azalır
• Böbrek taşı azalır

Günlük potasyum ihtiyacı 4.7 gram kadardır. Potasyum sebze ve meyvelerde bol miktarda bulunur. Çok fazla sebze ve meyve yiyenlerde günde 8-11 gram potasyum alımı olur. Muz, kayısı, hurma, fasulye, portakal ve ıspanak potasyumdan zengindir. Bir orta boy muzda 467 mg, bir portakalda 237 mg, bir domateste 273 mg, bir avuç bademde 211 mg, bir avuç ayçekirdeğinde 211 mg ve yarım bardak ıspanakta 419 mg potasyum vardır.

Potasyum kanımızda azalırsa yorgunluk, halsizlik, kaslarda güçsüzlük, kas krampları ve bağırsaklarda felç oluşur. Şiddetli potasyum azlığında kaslar çalışamaz ve kalp ritmi bozulur ve hatta kalp durur. Potasyum ilave olarak alınması gerektiğinde potasyum bikarbonat şeklinde alınmasının daha iyi olduğu saptanmıştır.

Kanda potasyumun fazla olması da zararlıdır. Potasyum yüksekliği genellikle böbrek yetmezliğinde, bazı idrar söktürücü ilaçlar kullanıldığında ve aldosteron hormonunun böbreküstü bezinden az salgılanması durumunda oluşur. Potasyumu yüksek kişilerde kalp atışlarında bozukluk, el ve ayaklarda uyuşma ve karıncalanma olur.

SODYUM-SOFRA TUZU:

Sodyum vücudumuzda en çok bulunan minerallerden birisidir. Sodyum genellikle sofra tuzu veya tuzlu gıdalarla alınır. Sodyum, damarlar içindeki kanın miktarı ve tansiyonumuzun kontrolünde önemli rol oynar.

Kandaki sodyumun normal sınırlarda olmasını bazı hormonlar ayarlamaktadır. Bu hormonlardan birisi böbreküstü bezinden salgılanan aldosteron hormonu ile kortizol hormonudur. Beynimizde bulunan hipofiz isimli bezden salgılanan antidiüretik hormon (ADH) isimli hormon da kan sodyum düzeyinin az veya çok olmasında etkili olmaktadır.

Kandaki sodyum azlığı genellikle az tuz yenmesinden kaynaklanmaz.

Eğer kandaki sodyumun miktarı 136 mEq/L’nin altına inerse sodyum düşüklüğü var denir. Kanda sodyum düşüklüğü ya vücutta aşırı su birikmesi nedeniyle ya da aşırı sodyum kaybı nedeniyle oluşur. Kortizol hormonunun az olması, tiroit hormonlarının az olması kanımızda sodyum miktarını azaltabilir. ADH hormonunun aşırı salgılanması ise vücutta su miktarını artırarak kan sodyumunu azaltabilir. Kandaki sodyum düştüğünde baş ağrısı, bulantı, kusma, kas krampları, yorgunluk ve baygınlık meydana gelir.

Aşırı egzersiz yapanlarda ve özellikle maraton koşucularında kan sodyumunda düşme sık görülür. Bunun nedeni vücutta sıvı birikimi olmasından ve sıvı atılımı azalmasından ileri gelir.

Bazı ilaçların kullanımı da kan sodyum düşüklüğü yapar. Bu ilaçlar şunlardır: Morfin, idrar söktürücü ilaçlar (Lasix), romatizma ilaçları (ibubrofen, naproksen), Prozac, ve Tofranil gibi psikiyatri ilaçları.

Erişkin bir kişi için günlük 1.5 gram sodyum alımı (Tuz olarak en fazla 5.8 gram) yeterlidir. Bir besindeki sodyum miktarı 2.5 ile çarpınca tuz miktarı ortaya çıkar. Örneğin bir besinde 1.0 gram sodyum var demek, 1x2.5= 2.5 gram tuz var demektir.

Tuz alınması ile bazı hastalıkların gelişmesi arasında ilişki vardır.

Diyetteki tuz azaltılınca aşağıdaki hastalıkların görülme sıklığında azalma saptanmıştır:

• Mide kanseri
• Kemik erimesi
• Böbrek taşı
• Tansiyon

Tuzun fazla alınması bulantı, kusma, ishal ve karında kramp yapar.

KAYNAK: Prof Dr Metin Özata, Vitamin, Mineral, Bitkisel Urun Kullanım Rehberi, Gurer yayınları, 2008