TESTIS VE HORMONLARI

TESTIS VE HORMONLARI

PROF DR METIN OZATA

Testisler

 sperm üretmeye yaradığı gibi erkeklik hormonu olan testosteron  da salgılarlar. Sperm oluşumu ve testosteron salgılanması hipofizden salgılanan FSH ve LH hormonları tarafından kontrol edilir.
 Normal erişkin bir erkekte her bir testis 20 gram ağırlığında ve 4.5x3x2.5 cm boyutlarında ve 15-30 ml hacmindedir. Testisler ergenliğe girmeden önce 2 cm uzunluğunda ve 2 ml kadardır. Ergenlikle birlikte  hacmi artar ve 16-19 yaşında erişkin volümüne ulaşır. Yaşlanma ile boyutları değişmez.
Testislerin % 90’nını seminifer tübüller denen ve içinde spermin yapıldığı tüp şeklindeki yapılar oluşturur.

Testislerde bulunan ve Leydig hücresi adı verilen hücreler testosteron üretir. Beyinde bulunan hipotalamus hipofize ne kadar testosteron ütetileceğini bildirir. Bu amaçla hipotalamustan GnRH hormonu salgılanır ve bu hormon hipofize gelir. GnRH hormonu hipofizden FSH ve LH hormonunun salgılanmasını sağlar.  Hipofizden salgılanan LH hormonu leydig hücresinden testosteron salgılanmasını artırırken hipofizden salgılanan FSH hormonu seminifer tübüllerde sperm üretimini sağlar. Salgılanan testosteron ise hipofizden LH salgılanmasını azaltır.
FSH hormonunun  etkisiyle testislerdeki sertoli hücrelerinden inhibin ve aktivin isimli hormonlar salgılanır. İnhibin  hormonu hipofizden FSH hormonu salgılanmasını azaltırken aktivin  hormonu artırır. Aktivin hem hipofizde hem testiste yapılır.

Testosteron Hormonunun Etkileri
 Testosteron  erkeklerde salgılanan en önemli seks hormonudur. Testosteron  günde 5-6 mg kadar üretilmektedir.  Testosteron, testisten salgılandıktan sonra kanda seks hormon bağlayan globuline (SHBG) bağlanır.  Bu bağlanan testosteron ‘’total testosteron’’ denilirken bağlanmayan kısmına ‘’serbest testosteron’’ denir. Kanda serbest testosteron ise tüm testosteronun % 1’ni oluşturur.  Testosteron ‘’5 alfa redüktaz’’ isimli bir enzimle dihidrotestosterona dönüşerek etkisini gösterir.
  Erkek tipi gelişme yani sakal ve bıyık çıkması, kıllanma, sesin kalınlaşması testis ve penis büyümesi, kasların gelişmesi, boyun artması testosteron sayesinde olur. Libido (cinsel istek) ve ereksiyon oluşmasında da  testosteronun büyük etkisi vardır. Erişkin yaşta testosteron hormonu  sperm üretimi, erkek tipi saç şekli oluşmasına, kas kitlesinin oluşmasına ve kemik kitlesi oluşumuna katkıda bulunur.
 Testosteron hormonu çoğunlukla testislerde üretilir ancak çok az miktarda adrenal bezden de üretilir. Kadınlarda testosteron çok az miktarda  yumurtalıklarda üretilir.
 Normal erişkin erkekte total testosteron düzeyleri 3-10 ng/ml arasında değişir ve saba saatlerine en yüksek düzeydedir. 
 Sperm Sayısı:
 Normal döl  miktarı 2-6 ml arasında değişir. Normalde spermlerin % 60 dan fazlası hareketlidir. Sperm sayısı mililitrede  20 milyondan fazla olmalıdır. 
 Düşük Testosteron Hormonunun Yaptığı Şikayetler:
 Testosteron hormon azlığı erkeklerde seks isteğinde azalmaya, ereksiyon bozulmasına, sperm sayısının azalmasına, çocuk yapma kapasitesinin azalmasına ve memelerde büyümeye neden olur. Bazı erkeklerde sıcak basmaları, gece terlemeleri,  huzursuzluk, konsantre olamama, yorgunluk, uyku bozukluğu,  kolesterolde artma görülebilir.  Uzun zaman testosteron eksikliği olan erkeklerde vücut kıllarında azalma, kas kitlesinde azalma, ciltte kuruluk,  sakal traş sıklığında azalma, kemiklerde erime, testislerde küçülme ve yumuşama oluşabilir. Genç erkeklerde ise vücut kıllarında gelişme olmaz, kas kitlesi gelişmez, penis ve testisler büyümez. Ayrıca sesleri incedir.
 Yaşlılıkta Testosteron Azalması (Andropoz)
 Erkeklerde yaş ilerledikçe testosteron üretimi azalır. Ayrıca bazı kişilede hipofiz bezinden LH hormonu salgısı azalabilir. LH azalması da testosteron üretimini azaltır.  Yaşlılarda ayrıca kanda testosteronu bağlayan ve tutan SHBG adlı protein artar ve bu nedenle serbest testosteron miktarı azalır. Testosteron üretimi genç erkeklerde  sabah leyin en yüksek düzeyde iken yaşlılıkta bu  bozulur.  Yaşlılıkta testosteron azalmasına bazen ‘’Andropoz’’ denir.

Kimlerde Testosteron Düşük Olabilir?
 Bir erkekte kaslarda gittikçe azalma, seks isteğinde azalma, ereksiyon problemi veya sperm sayısında azalma varsa testosteron hormonu düşük olabilir. Genç bir erkekte küçük testisler varsa, penis küçükser, vücut kılları azsa, sakal az veya çıkmıyorsa ve ses ince ise  testisleri iyi çalışmıyor veya testosteron düşük olabilir.
Tedavi:
Düşük testosteronu olan kişilere testosteron ilaçları verilir. Bu ilaçlar hap, bant ve iğne şeklinde olabilir.  Bu kişiler ayrıca egzersiz yaparak kas gelişimini artırmalıdır.  Kas gelişimi için D vitamini eksikliği varsa alınmalı, proteinli beslenmeli ve stresten uzak durmalıdır.