BÖBREKÜSTÜ BEZİ

Böbreküstü  bezleri veya diğer adıyla adrenal bezler her iki böbreğin üst kısmına yerleşmiş yaklaşık 3-4 gram  ağırlığında olan bezlerdir. Adrenal bezlerin  ‘’korteks’’ denen dış kısmı ve ‘’medulla’’ denen iç kısmı vardır. Medulla denen iç kısımdan  adrenalin ve noradrenalin hormonları üretilir. Korteks denen dış kısımdan ise kortizol, aldosteron, DHEA ve  testosteron gibi hormonlar üretilir.

Böbreküstü bezi bu hormonları yapmak için kanda bulunan kolesterolü kullanır. Kolesterolün adrenal bez tarafından alınması ve hormonların yapımını hipofiz bezinden salgılanan ACTH hormonu uyarır.

Kortizol

Kortizol salınımı gün içinde değişiklik gösterir. Sabah fazla, öğleden sonra az salgılanır.

Kortizol kandaki glukozu (şekeri) artırır. Protein, karbonhidrat, yağlar ve nukleik asit üzerine etkilidir. Protein yıkımını artırır. Ayrıca iltihabı azaltıcı etkileri vardır.  Stres durumunda  kan kortizolü artar. Bu stres travma, ameliyat, egzersiz, anksiyete, depresyon, kan şekeri düşmesi ve ateşlenme olabilir.

Kortizol hormonu  vücut su dengesine de katkıda bulunur. Böbreklerden su atılmasını sağlar.  Kortizol davranış üzerine de etkilidir. Azlığı veya fazlalığında psikolojik bozukluklar meydana gelir.

Aldosteron:
 
Aldosteron hormonu böbrekten sodyum tutulmasını ve potasyum atılmasını sağlar. Aldosteron salınımı renin-anjiotensin hormonları, kandaki potasyum  düzeyi ve ACTH hormonu tarafından kontrol edilir.  Vücutta sıvı miktarı renin-anjiotensin ve aldosteron hormonları ile ayarlanır.

DHEAS

DHEAS adrenal bezden salgılanır ve yaş ilerledikçe salgılanması azalır. Erkeklerde adrenal bezden salgılanan  testosteron ve DHEAS gibi hormonların erkek tipine etkileri pek azdır.  Buna karşılık kadınlarda   fazla salınırsa erkek tipi görüntüye neden olurlar. DHEA ve androstenedion hormonları adrenal bezden salgılanır ve  cinsel kılları kadınlarda artırır ve kadınlarda seks isteğini (libido) sağlarlar. 

Stres Hormonları: Adrenalin ve Noradrenalin:
 
Adrenalin ve noradrenalin  hormonları  adrenal bezin ‘’ medulla ‘’ kısmından salgılanır.  Adrenalin hormonun diğer adı ‘’epinefrin’’ dir. Adrenalin, noradrenalin ve dopamin hormonlarında ‘’katekolaminler’’ ismi de verilir.  Bu hormonlar adrenal bezin  medulla  kısmında  tirozin isimli aminoasitten oluşur. Bu aminoasitten önce DOPA, sonra dopamin  ve  noradrenalin oluşur. Noradrenalin ise son aşamada  adrenalin  hormonuna dönüşür.

Adrenal bezlerden noradrenalin %20 oranında, adrenalin  ise %80 oranında salgılanır.

Adrenalin ve noradrenalin hormonlarının  etkileri şunlardır:

1. Kalp atım sayısını ve tansiyonu artırır, damarları kasar
2. Göz bebeklerini genişletir,
3. Kan şekerini artırır
4. Ciltteki kanın iç organlara gitmesini sağlar.
5. Kan yağ asitleri artar
6. Vücut ısısını artırır
7. Oksijen tüketimini artırır

Adrenalin stres durumlarında kanda hızla artar, o nedenle stres hormonu olarak da bilinir. Adrenalin  kanda arttığında arttığında çarpıntı, nabız sayısında artma, kan şekerinde yükselme ve ciltteki solukluk  ve elde terleme oluşur.

Adrenalin ilaç olarak kalp durması, astım ve bazı alerjik hastalıkların tedavisinde  kullanılır.