TÜYLENME – HİRSUTİZM

Tüylenme veya tıptaki adıyla hirsutizm  kadınlarda  siyah kılların  olmaması gereken yerlerde  (bıyık, çene bölgesi, göğüs ve karın gibi) büyümesi ve  artmasıdır.  Genel olarak üreme çağındaki kadınların yaklaşık % 5-8 kadarında tüylenme vardır.

Tüylenme genellikle bir hormon bozukluğundan olur ve  çoğunlukla da testosteron gibi erkeklik hormonları artar.  Ancak bu hastaların önemli bir kısmında da kandaki hormon düzeyleri normal çıkabilir.

Tüylenmenin en önemli nedeni kadınlarda  kılların kandaki testosteron denen erkeklik hormonuna karşı hassasiyetinin artmasından ileri gelir. Bu hormonlar yani kılları artıran hormonlar (testosteron)  kadınlarda ya yumurtalıktan ya da böbreküstü bezinden gelir.  Eğer kıllanma hızlı bir şekilde gelişir ve ilerlerse nedenini mutlaka araştırmak gerekir. Çoğu hastada  altta ciddi bir neden olmayabilir.

Tanı

Tüylenmesi olan kadınların çoğunda ya hiç hormon artışı yoktur ki buna tıpta ‘’idiopatik hirsütizm’’ denir ya da polikistik over sendromundan kaynaklanır.  Nadir olarak prolaktin hormonunun  fazla olması, adrenal (böbreküstü) bezin fazla çalışması ve kullanılan bazı ilaçlar  tüylenme yapabilir.  Bazen yumurtalık ve adrenal bezdeki bir tümör de aşırı tüylenme yapabilir.

Tümör olan hastalarda kıllanma ani başlar, hızla artar, saçlar dökülür, ses kalınlaşır ve  erkek tipi  bir yapı oluşur.  DHEAS aşırı yükselir. Teşhis için over ve adrenal bez tomografi yapılır.

Hirsutizmin tanısında  testosteron, androstenedion,  DHEAS, 17 alfa hidroksi progesteron ve  prolaktin  hormonlarına bakılmalıdır. 

Tüylenmesi olan kadınların kan testosteronu yüksekse bunların  % 65-85 kadarında  polikistik over  vardır.

Adrenal bezlerin büyümesi varsa  17 hidroksi progesteron (OHP) düzeyi yüksek çıkar.  ACTH iğnesi (Synacten) sonrası  17-OHP konsantrasyonu >30 nmol/L olması 21-hidroksilaz  enzim eksikliği için tanı kriteri olarak kabul edilmektedir.

İdiopatik hirsutizminin nedeni bilinmemektedir. Kıl köklerinde kandaki testosterona karşı bir hassasiyet artması vardır.

Polikistik over sendromu olan kadınlarda  tüylenme yanında saçlarda dökülme, akne, adet düzensizlikleri olabilir. Bu kadınlarda kilo alma ve şeker hastalığı riski vardır.

Tedavi

Tedavi altta yatan nedene yönelik olur. Tedavide kozmetik uygulamalar ve ilaç tedavisi aynı anda veya farklı zamanlarda gerekebilir. Genellikle her iki yaklaşımdan da yararlanılmalıdır. Kıl uzaklaştırıcı etkin uygulamalara rağmen henüz ideal bir  tedavi metodu mevcut değildir.  Traş önerilmez. Ağda yapılabilir. En iyisi laser epilasyon yapılmasıdır. Bu yöntemlerin ilaç tedavisi ile birlikte  yapılması  daha  yararlı bir yaklaşımdır.

Hirsütizm tedavisi  sabır gerektirir. Çünkü kıl  folliküllerinin yaşam süresi 6 aydır. Bu nedenle ilaç tedavileri ile etkinin görülebilmesi için   en az 3-6 ay alınması gerekir. Hirsutizm genellikle ilaç  tedavisiyle 6-18 ay boyunca azalır ve daha sonra yeni bir  durgunluk içine girer. Tedavinin etkinliğini gösteren en önemli faktör hastanın kıl almak  için ihtiyaç duyduğu sürenin  kısalmasıdır.

İlaç olarak oral kontraseptifler, spironolakton, siproteron asetat, finasterid ve  flutamid en sık kullanılanlardır.  Polikistik over varsa metformin ilacı faydalı olabilir.

Tüylenmesi olan bayanlar kilolu ise mutlaka kilo vermelidir. Kiloluluk tüylenmeyi artırmaktadır.